Non bộ là thú chơi tao nhã, giàu tính nghệ thuật được tạo nên bằng cách đục đẽo những phiến đá vô tri, uốn nắn những cây cỏ nhỏ bé thành hình dáng cổ thụ và thổi hồn vào vữa, hồ, đất để tạo nên một khung cảnh thiên nhiên thu nhỏ.
Hòn non bộ là điểm nhấn thu hút cho khu vườn; tuy nhiên, để có thể thiết kế và bố trí Hòn non bộ sao cho hợp lý và phát huy tất cả các yếu tố tốt của nó thì cần có lời khuyên từ các kiến trúc sư.
Nghệ thuật tạo ra non bộ có thể diễn tả cô đọng trong ba từ: “trí tuệ”, “dàn trải” và “uyển chuyển”. Những hòn đá thường đứng thẳng một mình (dàn trải), giữa chúng có những khe nhỏ thông nhau (thể hiện sự thông suốt của trí tuệ) và những hòn đá này chỉ cho phép nước chảy từ một vũng nhỏ trên đỉnh xuống từng giọt một, nhưng không quá nhanh. Đỉnh của các hòn đá làm non bộ thường có kích thước lớn hơn đế để tạo cho người thưởng ngoạn một cảm giác nhẹ nhàng nhưng thể các viên đá đang cất mình bay lên. Khi tạo ra hòn non bộ người ta luôn cố gắng đạt sự cân bằng giữa Âm và Dương, giữa sự liên tục và rời rạc.
Vị trí đặt hòn non bộ phong thủy cũng có tầm quan trọng không kém. Trong một khu vườn nhỏ, những non bộ thường được đặt đối diện với bức tường trắng – có tác dụng như một tờ giấy vẽ “hình ảnh” những non bộ đó.
Với một khoảng sân nhỏ, non bộ thường được sắp xếp rải rác. Còn đối với một không gian rộng hơn, có thể dựng những khối đá có kích thước lớn để tạo cảm giác như đang đứng trước một ngọn núi thật.
Ở Việt Nam thường thiết kế non bộ có hai kiểu tạo dáng:
– Kiểu thứ nhất : tạo dựng lại những danh lam thắng cảnh, núi, sông, hang động, thác ghềnh nổi tiếng ở Việt Nam, như vịnh Hạ Long, Hòn Gà Chọi, Hòn Chồng, Hồ Ba Bể, Bích Động, núi chùa Non Nước, Hòn Vọng Phu, Tô Thị, v.v…
– Kiểu cách thứ hai : sáng tạo các dạng lạ của phong cảnh theo trí tưởng tượng hoặc theo thần thoại, các sự tích tôn giáo, các hình thể mỹ thuật theo qui ước cổ điển, các dạng linh vật như Thiềm thử quá hải, Mãnh hổ khai địa, Phượng hoàng đảo dực, Sư tử hí cầu, Hoàng hạc hạ sơn (một sơn thể), Long phụng giao đầu, Lưỡng long tranh châu, Phụ tử tình thâm, Mẫu tử tình thâm, Đồng tử bái Quan Âm (hai sơn thể ), Thiên địa nhân…
Nhìn chung khi thiết kế hòn non bộ cho sân vườn cần kết hợp giữa vị trí nhà, địa hình sân vườn, hướng sao cho hợp lý nhất để ngoài việc mang lại không gian thư giãn, môi trường sống trong lành, vẻ đẹp thẩm mỹ cho toàn bộ ngôi nhà thì còn góp phần giúp cho gia trạch yên vui và tài lộc.